دیوان بدیع الزمان فروزانفر

دیوان بدیع الزمان فروزانفر

آنچه به عنوان دیوان بدیع‌الزمان فروزانفر چاپ شده اشعاری است که در مجله‌ها، مجموعه‌ها، سالنامه‌ها، تذکره‌ها، روزنامه‌ها، سفینه‌های چاپی و خطی و یادداشت‌های شخصی ایشان به دست آمده است. شمار این سروده‌ها که بخش عمده آن برای نخستین بار در این مجموعه انتشار می‌یابد بالغ بر دو هزار و هفتصد و سی و هشت بیت است که در هفت بخش با رعایت ترتیب تاریخی تنظیم شده است.

عنایت‌الله مجیدی، بخشی از این اشعار را در سال ۱۳۵۱ در دو کتاب، یکی به نام «مجموعه مقالات و اشعار استاد فروزانفر» و دیگری به نام «مباحثی از تاریخ ادبیات ایران» منتشر کرده است، پس از آن نیز اشعار تازه یافته (طی سال های ۱۳۴۹ تا ۱۳۶۸) را در مجموعه مستقل دیگری با عنوان «بدیع الزمان فروزانفر-مجموعه اشعار» چاپ کرده است. پس از انتشار مجموعه سوم، گردآورنده به اشعار بسیار بیشتری از بدیع الزمان فروزانفر دست می یابد که نهایتاً در دیوان حاضر به چاپ رسانده است و اذعان می کند که بعید نیست در آینده ابیات بیشتری از ایشان به دست آید.

استاد فروزانفر نثری بلیغ و استوار به فخامت و متانت قدما دارد بدون تعقید و دوری از فهم عامه، نثر او درعین سادگی و روانی نثر معاصر در نهایت پختگی و انسجام است؛ چنان كه سر مشق پیروی است. دكتر شفیعی كدكنی در توصیف نثر او می نوسد: «در قلمرو نثر معاصر از پخته ترین و استوارترین نثرهای قرن اخیر است؛ نثری زنده، پویا با مجموعه ی متنوعی از تركیبات و مفردات ساختارهای نحوی جان دار شعر قدما و نثر قدما كه از صافی انتخابی هوشیارانه گذشته، به گونه ای طبیعی در متن این سادگی و روانی حضور یافته است. با این همه كوچك ترین نشانه ای از صنعت در آن راه ندارد و نثری شیرین و جذاب است.

نثر او در شیوه ی خاص خودش یعنی نثر باستان گرای غیر مصنوع با آگاهی از امكانات نثر قدمایی، عالی ترین نمونه ی نثر فارسی معاصر است.۲۱ » دكتر حسین خطیبی درباره ی شیوه ی نثر او علاوه بر ذكر جذابیت و شیوایی و سرمشق بودن اشاره می كند. «عبارت او از حیث كوتاهی و به هم پیوستگی جمل و دوری از حشو و زواید سادگی و روانی....چنان كه دانه ی ریگ در قعر آن بتوان شمرد و بیضه ی ماهی از فراز آن بتوان دید.۲۲ دكتر زرین كوب و دشتی۲۳ و دیگران بر این نكات تأكید داشته اند. در مجموع می توان گفت، احمد بهمنیار و سعید نفیسی و فروزانفر از بنیان گذاران نثر دانشگاهی هستند.

جملهٔ بزرگانِ علم و ادب، فروزانفر را محقق و دانشمندی نستوه در عرصهٔ تحقیقات ادبی و عرفانی می‌دانند. او را به‌سبب دانش عمیق و پر مایه‌اش در زبان و ادبیات فارسی و عربی و احاطه‌ای که در حوزه‌های عرفان، منطق و حکمت داشت، «استاد استادان» لقب داده‌اند. نیز او را که عمری در راه مولاناپژوهی با مثنوی و دیگر آثار مولانا حشرونشر داشته، هم‌پایهٔ مصحح برجسته مثنوی «رینولد نیکلسون» سوئدی می‌دانند. آثار قلمی‌ استاد فروزانفر در حوزه مولوی‌شناسی هنوز از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مرجع و مأخذ پژوهشگران کنونی است.

نام فروزان‌فر یادآور اثر ارزشمند «شرح مثنوی شریف» است که حاصل چهل سال تحقیق و پروهش راستین او در حوزه عرفان است.